Get premium membership and access questions with answers, video lessons as well as revision papers.

Kilio cha Lugha Ni wimbo najiimbia,nijiliwaze Sina wa kusaidia, nasongwa sina nafasi Kiwa kwetu naumia, kwengine si mahususi Lugha ya mtu mweusi, Kiswahili chalilia Wataalamu ni nani, mulipo mwaninyanyasa Hamna nami...

Kilio cha Lugha
Ni wimbo najiimbia,nijiliwaze
Sina wa kusaidia, nasongwa sina nafasi
Kiwa kwetu naumia, kwengine si mahususi
Lugha ya mtu mweusi, Kiswahili chalilia

Wataalamu ni nani, mulipo mwaninyanyasa
Hamna nami imani, wala kupanga siasa
Mwasema sayansini, siku ningalitosa
Mwanambia nikotosa, kuiva sijafika

Ela muelewe sana, Maamuma na Imamu
Mulipokuwa vijana, kwenu nilikuwa timamu
Sasa mumesoma sana, mwaniona ni haramu
Mujue kuwa dawamu, utumwa mwauridhia.

Mzaliwapo mwalia, ‘maa’, maneno ya kwanza
Lugha munayokulia, ya mama zetu ya kwanza
Wa lugha muwedoria, muweze na kuikuza
Sio kujipendekeza, uzungu kuigiza.

Majira ya ukoloni, ukombozi kusambaza
Lugha mulithamini, Kiswahili kufukiza
Hata kule risavuni, kizungu hanikuwaza
Sasa mbona mwanibeza, mbali mwanitupilia?

Sayansi sio asili, msamiatiwe sinao
Sayansi yataka mbali, msamiati ni wa hao
Nitakuwa Kiswahili, kiomba majina yao
Lugha kujikuza kwao, huomba linalofaa.

Enyi viongozi wetu, ipangeni nadharia
Kujenga siasa yetu, tuzidi kuwa huria
Lugha hata ‘mbusha watu, tuche kuriaria
Sifa ni kwa chake mtu, cha mwenzi hutoringia

Utajiri wangu hasa, nikiwatajia wote
Msamiati huwa, ni wa Afrika yote
Na methali za kuasa, nahau na ngeli zote
Na nisemwapo popote, ujumbe hukamilika.

Afrika ndipo petu, pa wabantu halisi
Baba na mama ni Bantu, shina la wangu ukwasi
Warabu na wengi wetu, sio wangu Adinasi
Kwao ‘meomba kiasi, ili kujizidisha

Mfumo mpya hongera, wa elimu humu Kenya
Lugha takuwa imara, ukabila tutafinya
Kiswahili ni ibara, kila mtu kiimanya
Methali imetuonya, mtumwa si mwasilia.

Tamati lugha yalia, yabaguliwa bayana
Kukua imeridhia, msamiati kufana
Wengine wataijulia, kwa marefu na mapana
Lugha yetu ya maana, mwaipuuza yalia.


Maswali
(a) Shairi hili ni la aina gani? Toa sababu
(b) Kwa kutoa hoja nne, eleza kwa nini shairi hililikaitwa kilio cha lugha.
(c) Andika ubeti wa tatu kwa lugha ya nathari.
(d) Eleza toni ya shairi hili.
(e) Tambua uhuru wa kishairi uliotumiwa kwa kurejelea mifano mitatu.
(f) Bainisha nafsineni katika shairi.
(g) Eleza maana ya maneno yafuatayo kwa mujibu wa shairi.
i. nasongwa
ii. kuriaria
iii. adinasi

Answers

(a) Tarbia- mishororo minne katika kila ubeti

(b)
? Maimamu kuidharau lugha
? Wengi wanaigiza kizungu kuliko Kiswahili
? Kiswahili kutupwa baada ya uhuru
? Kuwa na upungufu wa msamiati
? Msamiati umeombwa ili kuikuza lugha

(c) Yafaa kuelewa Imamu na Maamuma walipokuwa vijana Kiswahili kilikuwa sawa. Baada ya kupata elimu wanakidharau na huo ni kuwa mtumwa.
AU
Kila mmoja aelewe, mlipokuwa vijana mlikitumia Kiswahili. Baada ya kusoma, mmeanza kukidharau, na kwa kufanya hivi, mnafurahia utumwa.

(d) Toni ya huzuni/uchungu- kuhuzunishwa na dharau

(e)
? Inkisari- msamiatiwe
? Utohozi- risavuni
? Mazida- Huria
? Tabdila- maa- mama
? Kilugha/lahaja- kiimanya

(f) Nafsineni ni mwanalugha/mtetezi/mkereketwa wa lugha

(g)
(i) nasongwa- nasumbuliwa/dhulumu/sikitika/nabanwa
(ii) kuriaria- kuzurura/kurandaranda
(iii) adinasi- binadamu/insi/mahuluki

---

francis1897 answered the question on February 1, 2023 at 09:13

Next: Lau dunia nanena, tuseme si ati ati, Mauti kawa hakuna, katika wote wakati, Vipi tungelisongana, tunaoishi tiati? Lau hakuna mauti, vipi tungelisongana? Dunia ingetatana, na kizazi katikati, Huku kwazaliwa bwana,...
Previous: Soma shairi lifuatalo kisha ujibu maswali T. Arege: Barabara Barabara bado ni ndefu Nami tayari nimechoka tiki Natamani kuketi Ninyooshe misuli Nituliza akili Lakini Azma yanisukuma Mbele ikinihimiza kuendelea Baada ya miinuko na kuruba Sasa naona...

View More Ushairi Questions and Answers | Return to Questions Index

Related Questions

• Lau dunia nanena, tuseme si ati ati, Mauti kawa hakuna, katika wote wakati, Vipi tungelisongana, tunaoishi tiati? Lau hakuna mauti, vipi tungelisongana? Dunia ingetatana, na kizazi katikati, Huku kwazaliwa bwana,...(Solved)
  

  Lau dunia nanena, tuseme si ati ati,
  Mauti kawa hakuna, katika wote wakati,
  Vipi tungelisongana, tunaoishi tiati?
  Lau hakuna mauti, vipi tungelisongana?
  
  Dunia ingetatana, na kizazi katikati,
  Huku kwazaliwa bwana, kule kwazawa binti,
  Vipi tungelioana, na kuzaa hatuwati?
  Lau hakuna mauti, vipi tungelisongana?
  
  Lau mauti hakuna, tungesongana sharuti,
  Kwa viumbe kukazana, wanadamu na manyati,
  Vipi tungelijazana, kwa kusitawi umati?
  
  Lau hakuna mauti, vipi tungelisongana?
  Walakini Subuhana, kapanga sisi na miti,
  Ili tusizidi sana, si wengi na si katiti
  Maisha ya kupishana, yule ende yule keti,
  Lau hakuna mauti, vipi tungelisongana?
  
  Ndipo dunia kufana, ikawa kama yakuti,
  Kwa uwezowe Rabana, kaipanga madhubuti,
  Maisha kugawiana, kayagawa kwa mauti,
  Lau hakuna mauti, vipi tungelisongana?
  
  Njia ingekuwa hapana, pembeni na katikati,
  Sote tungeambatana, kama ukosi na shati,
  Na njaa ingetutafuna, pa kulima hatupati,
  Lau hakuna mauti, vipi tungelisongana?
  
  Peleleza utaona, hayataki utafiti,
  Kama tungelikongana, ingekuwa ni bahati,
  Vipi tungesukumana, katika hiyo hayati?
  Lau hakuna mauti, vipi tungelisongana?
  
  Mbele sitokwenda tena, hapa mwisho nasukuti,
  Yaoleni waungwana, shauri yake Jabaruti,
  Yote tuloelezana, katenda bila senti,
  Lau hakuna mauti, vipi tungelisongana?
  (Abdalla Said Kizere)
  
  
  Maswali
  a) Pendekeza anwani mwafaka la shairi hili.
  b) Je, hili ni shairi la bahari gani? Eleza
  c) Eleza vile mwandishi alivyotumia uhuru wa kishairi.
  d) Eleza umbo la shairi hili.
  e) Fafanua ujumbe unaojitokeza katika ubeti wa tano.
  f) Andika majina mawili ya Mungu kwa mujibu wa shairi.
  g) Kwa kutolea mifano, eleza mbinu mbili za lugha zilizotumiwa katika shairi hili

  Date posted: February 1, 2023.  Answers (1)

• Eleza mambo yanayozingatiwa katika uhuru wa kishairi (Solved)
  

  Eleza mambo yanayozingatiwa katika uhuru wa kishairi

  Date posted: February 1, 2023.  Answers (1)

• Taja baadhi ya masuala muhimu katika uchambuzi wa mashairi(Solved)
  

  Taja baadhi ya masuala muhimu katika uchambuzi wa mashairi

  Date posted: February 1, 2023.  Answers (1)

• Taja aina mbalimbali za takriri katika ushairi(Solved)
  

  Taja aina mbalimbali za takriri katika ushairi

  Date posted: February 1, 2023.  Answers (1)

• Katika ikisiri yake, Joseph Nyehita anaangazia kuwa matumizi ya methali yanapozingatiwa, ushairi wa Kiswahili unaweza kuainishwa zaidi kwa kuzingatia kutumiwa au kutotumiwa kwa methali. Anasema...(Solved)
  

  Katika ikisiri yake, Joseph Nyehita anaangazia kuwa matumizi ya methali yanapozingatiwa, ushairi wa Kiswahili unaweza kuainishwa zaidi kwa kuzingatia kutumiwa au kutotumiwa kwa methali. Anasema kuwa kila kikundi cha ushairi kinaweza kupendekezewa jina mahususi kuwa kitambulisho chake. Taja majina yanayopendekezwa

  Date posted: February 1, 2023.  Answers (1)

• Taja huku ukitoa mfano, aina kadha za taswira katika ushairi(Solved)
  

  Taja huku ukitoa mfano, aina kadha za taswira katika ushairi

  Date posted: February 1, 2023.  Answers (1)

• Taja na ueleze tamathali tofauti za usemi(Solved)
  

  Taja na ueleze tamathali tofauti za usemi

  Date posted: February 1, 2023.  Answers (1)

• Taja mambo ya kuzingatia katika kueleza muundo wa shairi(Solved)
  

  Taja mambo ya kuzingatia katika kueleza muundo wa shairi

  Date posted: February 1, 2023.  Answers (1)

• Taja na ueleze mambo muhimu yanayozingatiwa katika uchambuzi wa mashairi(Solved)
  

  Taja na ueleze mambo muhimu yanayozingatiwa katika uchambuzi wa mashairi

  Date posted: February 1, 2023.  Answers (1)

• Eleza aina za bahari za ushairi zifuatazo: a) Sakarani b) Ngonjera c) Malumbano d) Masivina e) Taabili f) Mandhuma g) Kisarambe h) Mavue i) Sabilia j) Togoo k) Kumbukizi(Solved)
  

  Eleza aina za bahari za ushairi zifuatazo:
  a) Sakarani
  b) Ngonjera
  c) Malumbano
  d) Masivina
  e) Taabili
  f) Mandhuma
  g) Kisarambe
  h) Mavue
  i) Sabilia
  j) Togoo
  k) Kumbukizi

  Date posted: February 1, 2023.  Answers (1)

• Taja na ueleze aina za mashairi kulingana na mizani(Solved)
  

  Taja na ueleze aina za mashairi kulingana na mizani

  Date posted: February 1, 2023.  Answers (1)

• Eleza aina ya mashairi kulingana na mpangilio wa maneno(Solved)
  

  Eleza aina ya mashairi kulingana na mpangilio wa maneno

  Date posted: February 1, 2023.  Answers (1)

• Eleza aina za mashairi kulingana na vina(Solved)
  

  Eleza aina za mashairi kulingana na vina

  Date posted: February 1, 2023.  Answers (1)

• Eleza aina za mashairi kulingana na idadi ya vipande katika mshororo(Solved)
  

  Eleza aina za mashairi kulingana na idadi ya vipande katika mshororo

  Date posted: February 1, 2023.  Answers (1)

• Taja aina ya mashairi kulingana na idadi ya mishororo katika ubeti (Solved)
  

  Taja aina ya mashairi kulingana na idadi ya mishororo katika ubeti

  Date posted: February 1, 2023.  Answers (1)

• Uainisho wa bahari za mashairi hutegemea pakubwa vigezo mbalimbali. Taja vigezo hivyo.(Solved)
  

  Uainisho wa bahari za mashairi hutegemea pakubwa vigezo mbalimbali. Taja vigezo hivyo.

  Date posted: February 1, 2023.  Answers (1)

• Nini maana ya bahari za mashairi?(Solved)
  

  Nini maana ya bahari za mashairi?

  Date posted: February 1, 2023.  Answers (1)

• Taja visawe vya mashairi huru(Solved)
  

  Taja visawe vya mashairi huru

  Date posted: January 30, 2023.  Answers (1)

• Taja visawe vya mashairi ya jadi(Solved)
  

  Taja visawe vya mashairi ya jadi

  Date posted: January 30, 2023.  Answers (1)

• Naja sasa ni ndiyani, naja kwetu Mzalendo Naja nirudi nyumbani, nilowekwa nako kando Kwetu’ mi nakutamani, kulo na mwingi uhondo Nijaye ni yule nyundo, misumari hadharini Naja kwingine kuwapi,...(Solved)
  

  Naja sasa ni ndiyani, naja kwetu Mzalendo
  Naja nirudi nyumbani, nilowekwa nako kando
  Kwetu’ mi nakutamani, kulo na mwingi uhondo
  Nijaye ni yule nyundo, misumari hadharini
  
  Naja kwingine kuwapi, kulojaa langu pendo?
  Huenda nende kwinginepi, sawa nako kwa muundo?
  Kaa kwingine anapi, ela kwenye lakwe gando?
  Nijaye ni ile nyundo, misumari hadharini
  
  Naja nije rudi papo, panigedeme mgando
  Ningaambwa kwetu hapo, kwamba kwanuka uvundo
  Sitakwenda penginepo, tarudi kuko kwa mwando
  Nijaye ni ile nyundo, misumari hadharini
  (Limenukuliwa)
  
  
  Tunaainisha shairi hili kama la jadi kwa sababu:

  Date posted: January 30, 2023.  Answers (1)