Get premium membership and access questions with answers, video lessons as well as revision papers.
Mwanzo wa hadithi unadhihirisha mgogoro mkuu katika kisa hiki. Lilia yuko katika hali ya wasiwasi mkuu huku akimsubiri mumewe. Amezoea vitimbi vya mumewe anayemjia kwa makeke kila siku. Anapopita karibu na kioo akielekea kwenye chumba cha kulala, mabadiliko katika uso wake yanadhihirisha migogoro ya awali kati yake na mumewe. Kwanza, kioo chenyewe kimepasuka. Ana kovu shavuni na donda linaloelekea kupona shavuni, zote kumbukumbu za mapigo ya awali.
Lilia anapokumbuka walivyokutana na Luka, tunapata taswira ya migogoro ya awali. Anapompenda Luka, anazua mgogoro kati yake na babake, ambaye hapendelei sana ukaribu kati yao. Anahofia usalama wa bintiye. Hata hivyo, Lilia anamsisitizia kwamba mapenzi ni moja kati ya amri za Mungu wala hafai kumbagua Luka au kumwona hafai.
Hisia za Lee Imani, babake Lilia, kumhusu Luka zinazua mgogoro kati yake na nafsi yake. Japo Luka anamhakikishia kuwa nia yake kwa bintiye ni safi, hisia fulani zinamfanya kumshuku. Hatimaye, kwa ajili ya furaha ya bintiye, analazimika kuwapa baraka zake.
Baada ya babake Lilia kufariki, ndipo migogoro inaanza kati yao. Luka anauza kanisa lao. Japo hakubaliani na hatua hii, Lilia ananyamaza ili kutunza ndoa yake. Mumewe anamwachisha kazi na kumtaka kubakia nyumbani, na hatimaye kumtawisha. Anapoingilia kampeni, anambembeleza aghairi nia lakini anakataa kabisa. Anamlazimisha Lilia kuandamana naye japo yeye hapendi masuala ya siasa. Wakati mmoja anaambulia vitisho anapokataa katakata kuandamana naye, huku akimkumbusha kuwa wanawake ni wengi.
Migogoro kati ya wawili hawa inazidi Luka anapotwaa ugavana. Anamtaka mkewe kukaa vijijini eti ili awe karibu na raia. Mumewe anafika huko wikendi wala hana wakati wake, anajiandalia masuala ya wiki inayofuata. Wakati mmoja anapomtembelea bila habari, anampata na mwanamke mwingine. Luka hajali chochote bali anamlaumu mkewe kwa kumtembelea bila taarifa. Anaporejea nyumbani jioni hiyo, anampiga vibaya mkewe na kumwonya dhidi ya kutoka nje ya nyumba.
Mafarakano yanazidi baada ya tukio hili. Luka anampiga mara kwa mara anapotangamana na majirani na marafiki. Lilia ashakuwa mtawa. Anapoamua kuripoti, anaambulia patupu baada ya kugundua mkuu wa polisi anayeenda kupigia ripoti anajuana na mumewe. Isitoshe, siku ya tatu baada ya kufika kituoni, anakosa simu ya mumewe akiwa bafuni, na hapo anajua kuwa yuko hatarini. Anangoja mumewe, ambaye anafika siku mbili baadaye.
Luka anamvamia mkewe tena na kumvuta nywele kumwelekeza kwenye chumba cha kulala, ambapo anampiga kwa ngumi, mateke na makofi. Anamvunja mkono na hatimaye anapoteza fahamu. Luka mwenyewe hajali bali anaondoka na kumwacha pale. Anahofia hata kuwaita majirani kumwauni kwa kumwogopa mumewe. Hatimaye, anaiona simu yake na kuamua kumpigia mama mkwe.
Simu ya Lilia kwa mkwewe inaibua mgogoro kati ya Luka na mamake hasa anapomjulisha ni Luka aliyetekeleza hayo. Mama mtu anashangazwa na ukatili wa Luka kwa mkewe licha ya fadhila alizotendewa na babake Lilia. Anampigia simu na kumwamrisha atume ambulansi, huku akimkumbusha kuwa akichelea, simu itakayofuata itaelekea polisi kisha kituo cha habari. Hana lingine ila kumtii mamake.
francis1897 answered the question on January 30, 2023 at 06:26
- Eleza Dhamira ya mwandishi wa hadithi ya Fadhila za Punda(Solved)
Eleza Dhamira ya mwandishi wa hadithi ya Fadhila za Punda
Date posted: January 30, 2023. Answers (1)
- Jadili nafasi ya mwanamke katika hadithi ya Fadhila za Punda(Solved)
Jadili nafasi ya mwanamke katika hadithi ya Fadhila za Punda
Date posted: January 30, 2023. Answers (1)
- Fafanua sifa za wahusika wafuatao kama zinavyojitokeza katika hadithi ya Fadhila za Punda.
i. Luka
ii. Lilia
iii. Babake Lilia(Solved)
Fafanua sifa za wahusika wafuatao kama zinavyojitokeza katika hadithi ya Fadhila za Punda.
i. Luka
ii. Lilia
iii. Babake Lilia
Date posted: January 30, 2023. Answers (1)
- Kwa kutaja mifano mitano kutoka kwenye hadithi, Eleza ni kwa nini hadithi hii ikapewa anwani ya “Fadhila za punda’’(Solved)
Kwa kutaja mifano mitano kutoka kwenye hadithi, Eleza ni kwa nini hadithi hii ikapewa anwani ya “Fadhila za punda’’
Date posted: January 30, 2023. Answers (1)
- Liandikwalo ndilo liwalo? Since when has man ever changed his destiny? Eleza muktadha wa dondoo hili.....(Solved)
Chozi la heri
Liandikwalo ndilo liwalo? Since when has man ever changed his destiny?
Eleza muktadha wa dondoo hili.
Bainisha mbinu tatu za kimtindo zinazojitokeza katika dondoo hili.
Kwa kuzingatia hoja kumi, jadili jinsi ambavyo hali ya, liandikwalo ndilo liwalo, inavyojitokeza katika Chozi la Heri.
Date posted: April 1, 2020. Answers (1)
- "...wanahofia kusema wasije wakavikata viganja vinavyowalisha..."
a. Eleza muktadha wa dondoo hili.
b. Taja maudhui yanayojitokeza katika dondoo hili na ueleze.
c. Kwa kutoa hoja kumi, eleza namna...(Solved)
"...wanahofia kusema wasije wakavikata viganja vinavyowalisha..."
a. Eleza muktadha wa dondoo hili.
b. Taja maudhui yanayojitokeza katika dondoo hili na ueleze.
c. Kwa kutoa hoja kumi, eleza namna maudhui uliyotaja hapo juu (2b) yanavyojitokeza katika riwaya.
d. Eleza sifa nne za msemaji
Date posted: October 15, 2019. Answers (1)
- "Na mwamba ngoma huvuta wapi?"
a. Eleza muktadha wa dondoo hili.
b. Tambua tamathali mbili za sauti zilizotumika katika muktadha huo.
c. Fafanua sifa za msemewa wa...(Solved)
"Na mwamba ngoma huvuta wapi?"
a. Eleza muktadha wa dondoo hili.
b. Tambua tamathali mbili za sauti zilizotumika katika muktadha huo.
c. Fafanua sifa za msemewa wa maneno.
d. Thibitisha ukweli kuwa kila mwamba ngoma huvuta kwake ukirejelea Tamthilia nzima ya Kigogo.
Date posted: October 15, 2019. Answers (1)
- Nina jambo muhimu, nyi wakubwa kwa wadogo, Kuwa tabia alimu, usiubwage gogo, Mtu kukosa nidhamu, ja mtu akili ndogo, Tabia...(Solved)
Soma shairi lifuatalo kisha ujibu maswali
Nina jambo muhimu, nyi wakubwa kwa wadogo,
Kuwa tabia alimu, usiubwage gogo,
Mtu kukosa nidhamu, ja mtu akili ndogo,
Tabia njema ni utu.
Walezi nawaambia, wafunze tabia wana,
Ili wanapokua, wenye heshima maana,
Mtu kukosa tabia, ni kama mti bila shina,
Tabia njema ni utu.
Hutuzidisha hisia, kufurahisha roho,
Gumu tuepushia, linalotumiza roho,
Mtu kukosa twabia, nikiumbe bila roho,
Tabia njema ni utu.
Wanafunzi nao pia, shuleni sizushe bala,
Ili masomo kubia, bila mambo ya kifala,
Mtu kukosa twabia, dereva toroli bila,
Tabia njema ni utu.
Mahabani walioa, sio urembo mwingi,
Bali hasa ni tabia, utu mapenzi mengi,
Mtu kukosa tabia, kama nyumba bila msingi,
Tabia njema ni utu.
Shuleni vijijinia, amani dumu kujali,
Sababu kuwa tabia, lizingatiwa aali,
Mtu kukosa tabia, ni kisu bila makali,
Tabia njema ni utu.
Rafiki kukupendea, sio kwa uzuri eti,
Bali ni hasa tabia, ndani yako wima uti,
Mtu kukosa tabia, ni kiumbe bila uti,
Tabia njema ni utu.
Tamati kuachia, kwamba jambo aali,
Mengi ningewambia, lakini metoshekali,
Mtu kukosa tabia, ni kiatu bila soli,
Tabia njema ni utu.
Maswali
1.Pendekeza kichwa mwafaka cha ushairi uliosoma.
2.Toa bahari tatu tofauti za ushairi huu na uzifafanue.
3.Fafanua muundo wa shairi hili.
4. Onyesha jinsi idhini ya mshairi imetumika.
5. Taja na ueleze mbinu za lugha zilizotumika katika shairi hili.
6. Andika ubeti wa sita katika lugha ya tutumbi.
7. Eleza maana ya maneno haya kwa mujibu wa shairi ulilosoma.
i) Shina.
ii)Wima.
Date posted: October 8, 2019. Answers (1)
- Jadili jinsi mwigizaji anaweza kuboresha utanzu wake jukwaani(Solved)
Jadili jinsi mwigizaji anaweza kuboresha utanzu wake jukwaani
Date posted: October 8, 2019. Answers (1)
- Kwa kurejelea hadithi ya Mke Wangu eleza mambo yanayochangia kuimarika kwa ndoa(Solved)
Kwa kurejelea hadithi ya Mke Wangu eleza mambo yanayochangia kuimarika kwa ndoa
Date posted: October 5, 2019. Answers (1)
- Ken Walibora na Said A. Mohamed: Damu Nyeusi
“Hapa huingii bila kuninyoshea mkono…”(Solved)
Ken Walibora na Said A. Mohamed: Damu Nyeusi
“Hapa huingii bila kuninyoshea mkono…”
a) Eleza muktadha wa dondoo hili.
b) Eleza sifa nne za mzungumziwa.
c) Kwa kurejelea muktadha wa hadithi nzima. Thibisha ukweli wa kauli kuwa mkono mtupu haulambwi
Date posted: October 5, 2019. Answers (1)
- Tamthilia ya Mstahiki Meya ni taswira kamili ya mataifa mengi barani Afrika. Thibitisha kauli hii(Solved)
Tamthilia ya Mstahiki Meya ni taswira kamili ya mataifa mengi barani Afrika. Thibitisha kauli hii
Date posted: October 5, 2019. Answers (1)
- Eleza jinsi mbinu ya tabaini inavyojitokeza katika riwaya ya kidagaa kimemwozea(Solved)
Eleza jinsi mbinu ya tabaini inavyojitokeza katika riwaya ya kidagaa kimemwozea
Date posted: October 5, 2019. Answers (1)
- “Hawa ndio watu muhimu katika ulimwengu wa sasa”(Solved)
“Hawa ndio watu muhimu katika ulimwengu wa sasa”
a) Eleza muktadha wa dondoo hili.
b) Fafanua mchango wa mrejelewa katika kusambaratisha baraza la Cheneo.
c) Cheneo imekandamizwa kutokana na wakazi wake kutotumia akili. Fafanua kauli hii kwa kurejelea tamthilia nzima.
Date posted: October 5, 2019. Answers (1)
- …unaa…seema mimiiii sipakui?...wataka mimi nipike? Ehee? Ati mimi nalaza damu? Wewe unaiamsha damu?(Solved)
…unaa…seema mimiiii sipakui?...wataka mimi nipike? Ehee? Ati mimi nalaza damu? Wewe unaiamsha damu?
a) Fafanua muktadha wa dondoo hili.
b) Eleza mbinu zozote tatu za lugha zilizotumika katika dondoo hili.
c) Jadili ufaafu wa anwani kwa kurejelea mnenaji.
Date posted: October 5, 2019. Answers (1)
- Vile lelo walalama, kwa yale ulotendewa,
Huyakumbuki ya nyuma, pindi ulipochachawa,
(Solved)
Vile lelo walalama, kwa yale ulotendewa,
Huyakumbuki ya nyuma, pindi ulipochachawa,
Ulipotenda unyama, uliona ndiyo sawa,
Mtenda akitendewa, hulalama kaonewa!
Ulizusha uhasama, leo wewe wapagawa,
Walia bila kukoma, tungadhani umefiwa,
Sasa huna usalama, huwezi kujiopowa
Mtenda akitendewa, hulalama kaonewa!
Tenda mambo kwa kupima, usiruke huna mbawa,
Una macho kutazama, na akili umepewa,
Matendo hurudi nyuma, atendaye hurudiwa,
Mtenda akitendewa, hulalama kaonewa!
Dunia haishi njama, sijione umepewa,
Ukadhani usalama, binadamu kuwagawa,
Ukahisi ni wanyama, waso hali kama ngawa,
Mtenda akitendewa, hulalama kaonewa!
Unapotenda zahama, siku yako itakuwa,
Ambapo utaungama, useme umechachiwa,
Na uanze kutetema, ulie umeonewa,
Mtenda akitendewa, hulalama kaonewa.
Maswali
a) Lipe shairi hili kichwa mwafaka.
b) Shairi hili ni la aina gani? Toa sababu.
c) Eleza muundo wa ubeti wa pili.
d) Ni kaida zipi za utunzi zilizozingatiwa na mshairi?
e) Andika ubeti wa kwanza kwa lugha ya mjazo.
f) Toa mifano miwili ya idhini ya mshairi.
g) Kwa nini msemewa hafai kulalamika ?
h) Eleza maana ya maneno yafuatayo.
i) Uhasama
ii) Umepowa
Date posted: October 5, 2019. Answers (1)
- Tafautisha kati ya;
Ngonjera za ushairi na za maigizo.(Solved)
Tafautisha kati ya;
Ngonjera za ushairi na za maigizo.
Date posted: October 4, 2019. Answers (1)
- Onyesha kwa kutolea mifano minne, jinsi misimu huzuka.(Solved)
Onyesha kwa kutolea mifano minne, jinsi misimu huzuka.
Date posted: October 4, 2019. Answers (1)
- Jana ilikuwepo, ikapita(Solved)
Soma shairi ifuatalo kish aujibu maswali.
Jana ilikuwepo, ikapita
Kwenye giza la sahau
Jana ilipiga kuathiri
Athari ijayo leo
Leo tunajua kesho tunaibashiria
Kesho ipapo na hatuijui
Kesho, itapiga au itapuliza?
Au itapita pasi na chochote
Kama moshi usio mashiko?
Kesho hatuioni
Lakini yaja ...
Twaihisi
Twaihisi
Twaimaizi
Ipo,
Yajongea
Hiyo na taathira zake
Inakuja
Yasogea
Yaja mbio
Yafikia upeo unaoitwa leo
Basi kumbuka
Maisha ni ubishi, yakabili!
Maisha ni jasiri, jusurisha!
Maisha ni huzuni, yashinde!
Maisha ni msiba, uweze!
Maisha ni wajibu, tekeleza!
Maisha ni ni fumbo, liague!
Maisha ni tatizo, litatue!
Maisha ni ahadi, itemize!
Maisha mapambano, wana nayo!
Maisha ni zawadi, ipokee!
Maisha ni mchezo, uchezee!
Maisha ni nyimbo, iimbe!
Maisha ni fursa, itumie?
Maisha ni ureda, furahia!
Maisha maumbile, changamkie!
Maisha ni lengo, lifike!
Maisha ni mwendo, yaendee!
Maisha ni uzuri, ustarehee!
Maisha liwazo, yapumzikie!
(a) Lipe kichwa mwafaka shairi hili.
(b) Fafanua maudhui ya shairi hili.
(c) Onyesha muundo wa shairi hili.
(d) Taja na ueleze tamathali tatu za semi alizotumia mwandishi wa shairi hili.
(e) Eleza maana ya maneno yafuatayo kama yalivyotumia katika shairi.
Twaimaizi
Yajongea
Date posted: October 4, 2019. Answers (1)
- Angaza, mtazame mlimwengu(Solved)
Soma shairi hili kisha ujibu maswali yanayofuata.
Angaza, mtazame mlimwengu
Bidii, nayo matokeo chungu
Wezesha, kuishi bila uchungu
Teknolojia maendeleo.
Angaza, zitazame barabara
Aenda, kwa kasi pia salama
Bidhaa, sokoni upesi fika
Teknolojia maendeleo.
Angaza, majokofu majumbani
Vyakula, na vinywaji hifadhika
Nafuu, zizima maji ridisha
Teknolojia maendeleo.
Angaza, leo pote madukani
Mikebe, vyakula vinywaji tiwa
Mimea, huwawirishwa haraka
Teknolojia maendeleo.
Angaza, nguo kwa mashine stimu
Upesi, runinga na simu juza
Angani, burudika eropleni
Teknolojia maendeleo.
Angaza, tarakilishi nguzoye
Mauzo, mawasiliano kwayo
tibani, ni mwenzi kwake tabibu
Teknolojia maendeleo.
Angaza, mja hajakoma katu
Shughuli, kila uchao shajara
Apate, tulia kwa ufanisi
Teknolojia maendeleo.
(a) Eleza dhamira ya msanii katika shairi hili.
(b) Onyesha mifano mitano ya maendeleo katika maisha ya binadamu.
(c) Eleza umbo la shairi hii.
(d) Andika ubeti wa nne katika lugha ya nathari.
(e) Eleza kwa kifupi mtazamo wa mshairi kuhusu teknolojia.
(f) Eleza maana ya maneno yafuatayo;
(i) Majokofu
(ii) Hunawirisha
(iii) Shajara
Date posted: October 4, 2019. Answers (1)