“Baba Wafula, ona barua iliyotoka kwa mwanao. Hata hati haisomeki” .
Lo! Baba watoto akamaka. Hii kweli imetoka kwa mwanangu wafua?”
waniuliza mimi?” Mama watoto akamjibu. “Tazama maandishi na anwani
basi. Shule ya msingi ya Burungani, S.L.P. 128 Vuga.”
Kavungya answered the question on June 27, 2019 at 06:44
-
Soma makala yafuatayo kisha ujibu maswali
Ili kupiga vita propaganda za wakoloni mambo leo katika vyuo vikuu vyetu, inafaa
kutumia Kiswahili kufundisha masomo yote. Jambo hili ni...
(Solved)
Soma makala yafuatayo kisha ujibu maswali
Ili kupiga vita propaganda za wakoloni mambo leo katika vyuo vikuu vyetu, inafaa
kutumia Kiswahili kufundisha masomo yote. Jambo hili ni la lazima na linawezekana
kabisa, ingawa lina matatizo yake. Jambo linalotakiwa kufanya ni kuchukua
wananchi wenye elimu ya juu wakatafsiri fikra za wazalendo katika Kiswahili. Kwa njia
hiyo, lugha ya wanachuo itakuwa ndiyo lugha ile ile ya umma
Ni jambo la kuepukwa kuwa na lugha mbili ambazo zinasaidia kuwatenga na umma.
Wasomi wetu watakuwa wamekaribia umma kwa kutumia lugha iliyozoeleka na umma
wenyewe. Jambo linalotutinga ni hili: mara nyingi wasomi wengine waliozoea
kutakadamu lugha ya Kiingereza wanapojaribu kuwaeleza watu wengine jambo la
kieleimu au kitaalamu, hushindwa kabisa. Wao huchanganya sana maneno ya
Kiingereza na Kishwahili hata kufikia kiasi ambacho mtu wa kawaida haelewi
chochote.
Kwa kuwa wakoloni mamboleo wameelewa kwamba lugha ni kioo cha kuchujia
utamaduni, miaka ya hivi karibuni wamejifunza kwa dhati kuliko wakati mwingine
kupigania ufundishaji wa lugha zao, hususa, Kifaransi na Kiingereza. Wakati huo wao
wanatoa porojo kuwa kugha ya Kiswahili haifai na kwamba ni lugha ya watumwa.
Kwa mfano, utaona katika maandishi mngi kila wanapoorodhesha lugha kuu za dunia.
Kiswahili hakionyeshwi katika hizo.
Badala yake wanakiweka kwenye kiwango sawa na Kiganda, Kikikuyu, Kinyamwezi
na lugha kadha wa kadha za kikabila. Hiyo ni harakati kubwa ya kudanganya umma
na kukivua Kiswahili hadhi yake ilhali lugha hii inatumiwa na zaidi ya watu milioni
mia moja wanaosambaa katika sehemu mbalimbali za ulimwengu. Kwa kutumia hila hii,
wao wanasadikisha watu wengi ili wachukulie Kiswahili kama lugha nyimgine ya
kikabila. Ndiposa hawa wakoloni mamboleo wanawashawisha baadhi ya watumiaji wa
Kiswahili wastawishe lugha za makabila mabalimbali na kuonyesha kwamba
umaarufu wa lugha hizo ni sawa na Kiswahili. Hayo bila shaka ni mawazo. Ukweli
ulioko ni kwamba mawazo kama haya yawezi keundeleza ukabila. Hata hivyo sharti
kueleweka kwamba kusema hivyo si kudhalilisha umuhimu wa kukuza lugha za
kikabila. Tusemacho ni kuwa ukuzaji wa lugha hizo ungekuwa na kusidi moja kuu
ambalo ni kustawisha Kiswahili kufika ngazi za kimataifa.
Swali ambalo ni muhimu kujiuliza ni hili: Wakoloni - mamboleo wanatuonaje
tunapokazania Kiswahili? Je, wanaona ni faida kwao au kwetu? Jambo muhimu zaidi
ni kutamba jinsi Kiswahili kinavyotuwezesha kuungana na kuwa kitu kimoja. Ni dhahiri
kwamba wakoloni mamboleo hawafurahili wanapoona kishahili kikituunganisha.
Machoni mwao Kiswahili ni ishara mojawapo ya kujikomboa kwetu kutokana na
minyororo yao. Hivi si kusema kwamba hapupaswi kujifunza kiingereza, Kifaranza au
Kijerumani, la hasha. Tunachosema ni kwamba tutumie Kiswahili ambacho ni kioo
cha utamaduni wetu.
(a) Mwandishi amesema nini kuhusu utengano kati ya umma wa wasomi?
( Maneno 30 – 40)
(b) Eleza pingamizi zilizowekwa na wakoloni- mamboleo ili kudunisha
Kiswahili (maneno 40 – 50)
(c) Kulingana na mwandishi ni sababu gani zinazofanya wakoloni mamboleo
kupinga maendeleo ya Kiswahili?
Date posted:
June 27, 2019
.
Answers (1)
-
Andika kwa udogo ;ndege mkubwa alitua dirishani
(Solved)
Andika kwa udogo ;ndege mkubwa alitua dirishani.
Date posted:
June 15, 2019
.
Answers (1)
-
Eleza maana ya kiimbo na onyesha dhima yake
(Solved)
Eleza maana ya kiimbo na onyesha dhima yake.
Date posted:
June 9, 2019
.
Answers (1)
-
Taja aina mbili za ala
(Solved)
Taja aina mbili za ala
Date posted:
June 9, 2019
.
Answers (1)
-
Onyesha matumizi ya hali "ni" katika wing I.
(Solved)
Onyesha matumizi ya hali "ni" katika wing I.
Date posted:
May 14, 2019
.
Answers (1)
-
Eleza maana ya upangaji lugha na ufafanue sababu ya shughuli hiyo
(Solved)
Eleza maana ya upangaji lugha na ufafanue sababu ya shughuli hiyo
Date posted:
May 14, 2019
.
Answers (1)
-
Eleza dhima mbili ya kiimbo
(Solved)
Dhima ya kiimbo
Date posted:
May 14, 2019
.
Answers (1)
-
Ainisha vishazi katika sentensi ifuatayo mpitapo kwake mtampata
(Solved)
Ainisha vishazi katika sentensi ifuatayo mpitapo kwake mtampata.
Date posted:
May 14, 2019
.
Answers (1)
-
Mambo yepi yanayoweza kusababisha kufa kwa lugha?
(Solved)
Mambo yepi yanayoweza kusababisha kufa kwa lugha?
Date posted:
May 14, 2019
.
Answers (1)
-
Taja na ueleze dhima tano ambazo sajili za lugha hutekeleza
(Solved)
Dhima ambazo sajili za lugha hutekeleza
Date posted:
May 14, 2019
.
Answers (1)
-
UFAHAMU
Soma kifungu kifuatacho kisha ujibu maswali
Ulimwengu unatakiwa kuzua mbinu za kulitatua tatizo la ufukara ambao ni
kikwazo kikuu cha juhudi za maendeleo. Ufukara unayakabili mataifa mengi
yanayoendelea...
(Solved)
UFAHAMU
Soma kifungu kifuatacho kisha ujibu maswali
Ulimwengu unatakiwa kuzua mbinu za kulitatua tatizo la ufukara ambao ni
kikwazo kikuu cha juhudi za maendeleo. Ufukara unayakabili mataifa mengi
yanayoendelea na kuyatosa kwenye shida nyingi huku mataifa ya magharibi
yakizidi kupiga hatua kubwa za kimaendeleo. Tofauti iliyopo kati ya mataifa
yanayoendelea na yaliyoendelea inaendeiea kuongezeka kila siku.
Miongoni mwa sababu zinazochangia katika ufukara huu ni pamoja na ufisadi,
uongozi mbaya, turathi za kikoloni na uchumi unaotegemea kilimo ambacho
hutegemea mvua isiyoweza kutabirika. Vilevile, mataifa yanayoendelea yana idadi
kubwa ya watu inayoupiku uwezo wa mataifa husika. Pamoja na haya, mataifa
haya hayana uwezo wa kuwakomboa raia wake kutoka katika lindi la umaskini
huu unaokithiri. Ukosefu wa elimu na nafasi adimu za kazi huchangia pia katika
tatizo hili. Ni wazi kuwa ufukara una athari hasi kote ulimwenguni. Aghalabu,
ufukara huchipuza matendo mabaya. Ni rahisi kuwashawishi wananchi maskini
kushiriki katika uhalifu iii kujinasua kutoka kwenye lindi la kimaskini. Udhaifu huu
huweza kuzaa mbegu ya kuatika maovu ya kila aina ukiwemo ugaidi. Mataifa
yaliyoendelea yanatakiwa kuyaburai madeni yanayoyadai mataifa yanayoendelea
kama njia moja ya kupambana na ufukara. Mataifa haya maskini hutumia asilimia
kubwa ya mapato ya kitaifa kuyalipia madeni haya. Hali hii imeyafanya mataifa
haya kushindwa kujikwamua kutoka kwenye minyororo ya ufukara. Njia nyingine
ya kuyasaidia mataifa haya ni kukubali kutoa ruzuku za kimaendeleo badala ya
mikopo kwa nchi husika.
Mataifa yanayoendelea nayo yanatakiwa kuchukua hatua katika kuwanusuru raia
wake kutoka kwenye dhiki hii.Ni sharti yaibuke na mikakati kabambe ya
kupambana na ufukara. Itakuwa na faida kubwa iwapo mataifa haya yataunda
sera zinazotambua ufukara kama tatizo kuu linalozikabili na kuweka mikakati ya
kuwaokoa raia wake kutoka kwenye tatizo hili. Pamoja na mikakati hii ni kuzalisha
nafasi za kazi, kuimarisha miundo msingi,kuendeleza elimu inayolenga kutatua
matatizo maalumu katika jamii na kupanua viwanda. Kuna pia haja ya viongozi
kuwa waangalifu ili mfumo wa soko huru ambao unaendelezwa na mataifa
yaliyoendelea usiishie kuwa chanzo cha kufa kwa viwanda asilia. Maamuzi yote ya
sera za kiuchumi sharti yauzlngatie uhalisia wa maisha ya raia wa mataifa haya.
(a) Eleza athari za madeni kwa nchi zinazoendelea.
(b) Kwa nini umaskini unatawala mataifa yanayoendelea?
(c) Mwandishi anatoa mapendekezo yapi kwa mataifa yanayoendelea katika
kutatua tatizo la ufukara?
(d) Mfumo wa soko huru una mathara gani kwa mataifa yanayoendelea?
(e) Taja visawe vya maneno yafuatayo kama yalivyotumika katika kifungu.
(i)Turathi za kikoloni
(ii) Kuatika
(iii) Kuyaburai
Date posted:
May 7, 2019
.
Answers (1)
-
MUHTASARI (alama 15)
Soma kifungu kifuatacho kisha ujibu maswali.
Taifa huundwa na watu wanaoishi katika nchi moja na wanaojitambua kisiasa
kama watu walio na mwelekeo, maono na hatima...
(Solved)
MUHTASARI (alama 15)
Soma kifungu kifuatacho kisha ujibu maswali.
Taifa huundwa na watu wanaoishi katika nchi moja na wanaojitambua kisiasa
kama watu walio na mwelekeo, maono na hatima sawa. Utaifa hujengwa kwenye
misingi ya mapenzi kwa nchi, Utambuzi wa cheo, eneo, hadhi, rangi na hata
makabila wanakotoka raia wa taifa moja si chanzo cha kuwatanganisha. Nchi moja
huweza kuundwa na watu walio na tofauti chungu nzima zikiwemo tofauti za
kikabila, kitabaka na kimawazo. Hata hivyo, watu hao huwa na folsafa na imani
sawa kama taifa inayoashiriwa hasa na wimbo wa taifa. Hata hivyo haya yotc
hayawezi kuwafikia katika kiwango cha kuunda taifa. Uzalendo ndio mhimili
mkuu wa utaifa. Uzalendo ni mapenzi aliyo nayo mtu kwa nchi yake. Mapenzi
haya humwongoza mtu katika mawazo yake, itikadi yake, matendo yake,
matamanio yake na mkabala wake kuhusu nchi na hatima ya nchi yake.
Mzalendo hawezi kushiriki katika matendo yanayoweza kuiletea nchi yake
maangamizo kwa vyovyote vile. Mzalendo huongozwa na mwenge wa wema.
Mzalendo hawezi kushiriki kwenye shughuli zozote zinazohujumu mshikamano wa
kitaifa. Yeye hatawaliwi na ubinafsi wa kutaka kufaidi nafsi yake naya jamii
yake finyu. Matendo yake yote huongozwa na ari ya kuiboresha nchi yake.
Anayeipenda nchi yake hujiepusha na ulafi wa kujilimbikizia mali. Yuko radhi
kuhasirika mradi taifa lake linufaike.
Utaifa ni mche aali unaopaliliwa kwa uzalendo, kuepuka uchu wa nafsi na taasubi
hasi zikuwepo za kikabila na ubinafsi. Hali hii inapofikiwa, hatima ya taifa na
mustakabali wa raia wake huwa wenye matumaini makubwa.
(a) Kwa maneno 40 - 50 dondoa sifa kuu za utaifa.
(b) Ni nini misingi ya kutathmini mzalendo? (maneno 60 - 70)
Date posted:
May 7, 2019
.
Answers (1)
-
Tumia nomino yoyote katika ngeli ya I-I kutunga sentensi.
(Solved)
Tumia nomino yoyote katika ngeli ya I-I kutunga sentensi.
Date posted:
May 7, 2019
.
Answers (1)
-
Tunga neno lenye muundo huu wa silabi:
Irabu + konsonanti + konsonanti + irabu
(Solved)
Tunga neno lenye muundo huu wa silabi:
Irabu + konsonanti + konsonanti + irabu
Date posted:
May 7, 2019
.
Answers (1)
-
Tunga sentensi hii upya kwa kufuata maagizo: Wasichana wanaingia darasani kwa haraka (andika kinume chake)
(Solved)
Tunga sentensi hii upya kwa kufuata maagizo: Wasichana wanaingia darasani kwa haraka (andika kinume chake)
Date posted:
May 7, 2019
.
Answers (1)
-
Tambua kiambishi awali na tamati kati neno: Alalaye
(Solved)
Tambua kiambishi awali na tamati kati neno: Alalaye
Date posted:
May 7, 2019
.
Answers (1)
-
Ainisha vivumishi katika sentensi hii: mzee mwenyewe ni mkongwe na amepewa zawadi kwa kuwa shamba lake lilitoa mazao mengi.
(Solved)
Ainisha vivumishi katika sentensi hii: mzee mwenyewe ni mkongwe na amepewa zawadi kwa kuwa shamba lake lilitoa mazao mengi.
Date posted:
May 7, 2019
.
Answers (1)
-
Askari wasipopiga doria wala kushikiana na raia hawatakuwa wametuhakikishia usalama. (yakinisha sentensi hii)
(Solved)
Askari wasipopiga doria wala kushikiana na raia hawatakuwa wametuhakikishia usalama. (yakinisha sentensi hii)
Date posted:
May 7, 2019
.
Answers (1)
-
"Shughuli yetu itakamilika kesho", mama alimwambia mwanaye Juma.
(Andika katika usemi wa taarifa).
(Solved)
"Shughuli yetu itakamilika kesho", mama alimwambia mwanaye Juma.
(Andika katika usemi wa taarifa).
Date posted:
May 7, 2019
.
Answers (1)
-
Dhihirisha matumizi matatu tofauti ya kimaana yatakayotokea ketenzi
"ona" kikinyambuliwa katika kirai hiki "ona ndoto".
(Solved)
Dhihirisha matumizi matatu tofauti ya kimaana yatakayotokea ketenzi
"ona" kikinyambuliwa katika kirai hiki "ona ndoto".
Date posted:
May 7, 2019
.
Answers (1)