Kuna sababu kadha za kuwako na kushamiri kwa ajira ya watoto.

Soma makala yafuatayo kisha ujibu maswali.
Kuna sababu kadha za kuwako na kushamiri kwa ajira ya watoto. Moja ya sababu hizo ni umaskini unaozikumba jamaa nyingi pamoja na welewa mdogo wa thamani ya elimu wa baadhi ya watu katika jamii. Wapo watoto ambao hushurutika kubeba jukumu la kujizumbulia riziki wenyewe kutokana na hali duni ya familia zao.
Hali hii huweza kutokana na baadhi ya wazazi kutelekeza majukumu yao ya kimsingi ya kuikimu jamaa yao. Aidha kuna sehemu nyingine ambapo hali hii imetokana na janga sugu la ukimwi. Yapo maeneo ambako kuenea kwa ugonjwa huu kumewafanya viongozi wa jamaa kupukutika kama majani ya mti na kuwalazimisha watoto kuyakatiza masomo yao ili wawakidhie haja wadogo zao. Kuhusiana na kutelekeza majukumu, kuna wazazi ambao wanakosea kwa kutowaelekeza watoto wao kujua maadili mema ni yepi. Kwa njia hii watoto hao wanaishia kutumbukia kwenye matatizo makubwa.
Baadhi ya ajira zina athari kubwa sana kwa watoto. Ukahaba, kwa mfano, ni mojawapo ya ajira ambazo watoto wa kike hulazimika kujiingiza. Hii ni ajira ambayo inaweza kuwatumbukiza watoto hao katika hatari kubwa kutokana na uwezekano mkubwa wa kuambukizwa maradhi ya ukimwi. Asillimia kubwa ya watoto wanaotumbukia katika ajira hii, inapatikana katika maeneo ya mijini na sehemu ambako utalii umeshamiri sana. Umaskini pamoja na dhiki za mijini huwalazimisha watoto hao wa kike kuishia kwenye biashara za aina hiyo. Wengine hufanyiwa hila na wafanyabiashara ambao wametovukwa na utu kutokana na tamaa yao kubwa ya kujitajirisha. Katika maeneo ambako utalii umeshamiri, ukahaba wa watoto unatokana na umaskini pamoja na kusambaa na kuenea kwa maadili ajinabi, ya ulimwengu usio wetu.
Ikiwa umaskini ni chocheo kubwa la kuwapo kwa ajira ya watoto, basi inahalisi serikali zetu zifanye kila juhudi kuhakikisha kuwa umaskini umepigwa vita. Pana umuhimu wa kuhakikisha kuwa wanajamii wote wamepewa nafasi sawa za kujikwamua kutoka lindi la umaskini. Isitoshe, pana umuhimu wa juhudi nyingi kufanywa kuhakikisha kuwa nafasi za shule zimepanuliwa ili kuikidhi idadi kubwa ya watoto ambao wana kiu ya elimu. Serikali haina budi pia kuhakikisha kuwa zimepitishwa sheria zinazomlinda motto dhidi ya ukatili unaotokana na watu waliokosa hisia za utu na ubinadamu. Upo pia umuhimu wa kuvisaidia vikundi vinavyojitahidi kuwasaidia watoto ili kuzifanikisha juhudi zao kwa kuwa chanda kimoja hakivunji chawa kama tujuavyo.
Hatua nyingine ambazo zinaweza kuchukuliwa ili kupunguza ajira ya watoto ni kuwahamasisha wanajamii kuhusu haki za mtoto. mtoto yeyote yule ana haki ya kupata elimu ya msingi. Mtoto pia ana haki ya kuishi na kupata mahitaji ya kimsingi na ya lazima kama chakula, malazi au makazi na matunzo ya kiafya. Aidha mtoto ana haki ya ukuaji, yaani kukua kikamilifu pasi na kizuizi na katika mazingira yasiyombana kwa njia yoyote ile. Isitoshe, mtoto ana haki ya kupata ulinzi dhidi ya unyanyaswaji au udhalilishwaji wa aina yoyote ile au hata maonevu kwenye misingi yoyote iwayo. Mtoto pia ana haki ya kuwa huru kushiriki katika jumuiya yake, kutoa maoni na kujieleza, kushirikiana na kujiunga na vikundi. Mwisho, na muhimu zaidi, mtoto ana haki ya kulindwa dhidi ya ajira au aina yoyote ya kazi ambayo inaihatarisha afya na siha yake au inamzuia asipate elimu.
(a) Fupisha aya mbili za mwanzo bila kubadilisha maana. (maneno 60-70)
(b) Eleza hoja muhimu zinazojitokeza katika aya mbili za mwisho. (Maneno 50-60)

A (i) Ajira ya watoto husababishwa na umaskini unaozikumba jamaa nyingi.
(ii) Ufahamu mdogo wa thamani ya elimu wa baadhi ya watu.
(iii) Watotokushurutikakujitafutiarizikiwenyewekwasababuyahaliduniyafamiliazao.
(iv) Wazazi kutelekeza majukumu yao yakimsingi ya kukimu jamaa yao.
(v) Kupukutika kwa viongozi wa jamaa kutokana na janga sugu la ukimwi.
(vi) Wazazi kutowaelekeza watoto wao kujua maadili mema.

B (i) Serikalikufanyajuhudikuhakikishakuwaumaskiniumepigwa vita.
(ii) Wananjamii wote wapewe nafasi sawa za kujikwamua kutoka lindi la umaskini.
(iii) Kupanua nafasi za elimu kukidhi idadi kubwa ya watoto.
(iv) Kuhakikisha kupitishwa kwa sheria zinazolinda motto dhidi ya ukatili
(v) Kusaidiavikundivinavyojitahidikuwasaidiawatoto.
(vi) Kuwahamasisha wanajamii kuhusu haki za watoto.

---

sharon kalunda answered the question on October 3, 2019 at 11:24

Exams With Marking Schemes

• Grade 1
• Grade 2
• Grade 3
• Grade 4
• Grade 5
• Grade 6
• Grade 7
• Grade 8
• Grade 9
• PP1
• PP2
• Playgroup
• Form 1
• Form 2
• Form 3
• Form 4

Related Questions

• Tamaa mbele mauti nyuma. Thibitisha ukweli ya methali hii ukirejelea hadithi ya Tazamana na mauti. (Solved)
  

  Tazamana na Mauti” (S.A. Mohammed)
  Tamaa mbele mauti nyuma. Thibitisha ukweli ya methali hii ukirejelea hadithi ya Tazamana na mauti.

  Date posted: October 3, 2019 .    Answers (1)

• Eleza namna mbinu ya Taharuki ilivyotumiwa na mwandishi wa riwaya ya Kidagaa Kimemwozea. (Solved)
  

  Eleza namna mbinu ya Taharuki ilivyotumiwa na mwandishi wa riwaya ya Kidagaa Kimemwozea.

  Date posted: October 3, 2019 .    Answers (1)

• Naingia ukumbini, nyote kuwakariria, (Solved)
  

  Soma shairi lifuatalo kisha ujibu maswali.
  Naingia ukumbini, nyote kuwakariria,
  Ushairi niwapeni, hoja nitawaachia,
  Mnipe masikioni, shike nachoelezea,
  Taifa sio taifa, pasi kuwa maadili.
  
  Naanza kwa uzalendo, nchi yetu tuipende,
  Yadhihirishe matendo, nchi yetu tuilinde,
  Wa kila mtu mwendo, usije kawa mpinde,
  Taifa sio taifa, pasi kuwa maadili
  
  Wote tuwe na umoja, tuuache ukabila
  Kabila lisiwe hoja, mwenza kumnyima hela,
  Taifa letu ni moja, Mkenya ndilo kabila,
  Taifa sio taifa, pasi kuwa maadili.
  
  Linda demokrasia, uongozi tushiriki,
  Haki kujielezea, wachotaka na hutaki.
  Changu naweza tetea, demokrasia haki,
  Taifa sio taifa, pasi kuwa maadili.
  
  Tena adili usawa, mgao raslimali,
  Bajeti inapogawa, isawazishe ratili.
  Idara zilizoundwa, ‗faidi kila mahali,
  Taifa sio taifa, pasi kuwa maadili.
  
  Tuwe na uadilifu, twache tamaa ya hongo,
  Tusiwe na udhaifu, wa kuwa watu waongo,
  Tukomeshe uhalifu, kisha tuache maringo,
  Taifa sio taifa, pasi kuwa maadili.
  
  Ubinafsi si adili, ila ni kusaidia,
  Ukiwa nayo mali, asiyenacho patia,
  Kama mtu mswahili, ubinafsi achia,
  Taifa sio taifa, pasi kuwa maadili.
  
  Na inavyoelezea, katiba ni kielezi,
  Tutii kwa mazoea, hadi kijacho kizazi,
  Kwa hayo nitamwachia. hiyo ya ziada kazi,
  Taifa sio taifa, pasi kuwa maadili
  
  a) Eleza mambo yoyote manne ambayo mshairi anashauri taifa lifanye ili kuwa na aadili.
  b) Taja tamathali yoyote moja inayojitokeza katika shairi hili.
  c) Ainisha shairi hili kwa kuzingatia kigezo kifuatacho :
  Mpangilio wa vina
  d) Bainisha nafsineni (mzungumzaji) katika shairi hili.
  e) Eleza toni ya shairi hili
  f) Eleza umuhimu wa aina mbili za uhuru wa kishairi zilizotumiwa katika ubeti wa nne
  g) Andika ubeti wa pili kw lugha nathari
  h) Eleza maana ya neon lifuatalo kama ilivyotumiwa katika shairi:
  i) hongo

  Date posted: October 3, 2019 .    Answers (1)

• Vijana wana kumbwa na changamoto kadhaa katika jamii.Jadili baadhi ya changamoto hizi kwa kurejelea hadithi zozote tano kutoka diwani ya Damu Nyeusi na Hadithi Nyingine. (Solved)
  

  Vijana wana kumbwa na changamoto kadhaa katika jamii.Jadili baadhi ya changamoto hizi kwa kurejelea hadithi zozote tano kutoka diwani ya Damu Nyeusi na Hadithi Nyingine.

  Date posted: October 3, 2019 .    Answers (1)

• "Mungu akikupa kilema, hukupa na mwendowe" Thibitisha ukweli wa kauli hii kwa kurejelea hadithi Mzizi na Matawi. (Solved)
  

  "Mungu akikupa kilema, hukupa na mwendowe"
  Thibitisha ukweli wa kauli hii kwa kurejelea hadithi Mzizi na Matawi.

  Date posted: October 3, 2019 .    Answers (1)

• Wewe,Utazame mlolongo wa (Solved)
  

  SHAIRI A
  Wewe,
  Utazame mlolongo wa
  Waja unaoshika njia likiwapo;
  Unaofuata pembe za barabara zisokuwapo,
  Kwenda kuisaka auni,
  Kuitafuta kazi inayowachenga.
  
  Itazame migongo ya wachapa kazi,
  Watokwao na jasho kapakapana,
  Wanaotafunwa uhai na jua liso huruma:
  Wakiinua vyuma na magunia,
  Wakiinua makontena,
  Wakichubuka mashambani,
  Wakiumia viwandani,
  Wakiteseka makazini,
  Halafu
  Uangalie ule ujira wa kijungu meko,
  Mshahara uso kifu haja,
  Nguo zisizositiri miili dhaifu,
  Kilio chao kisichokuwa na machozi,
  Na
  Ujiangalie
  Mwili wako unaomereta ujana wa ufanisi,
  Gari lako la kifahari lililozibwa vioo,
  Jumba lako la kujishasha kama uwanja mdogo,
  Malaki yapesa unayomiliki,
  Ujiitapo mwajiri kwa raha, hunusi usaha wa hali yao?
  
  SHAIRI B
  Dunia kitendawili, hakuna ateguaye;
  Dunia kama tapeli, hadaa nyingi ujuye;
  Dunia mwenye akili, inampiku na yeye;
  Dunia ina mizungu, tena yapika majungu.
  
  Dunia na yake hali, hupumbaza hatimaye;
  Dunia ina akili, binadamu sichezeye;
  Dunia uwe na mali, huiwezi dhorubaye;
  Dunia ina mizungu, tena yapika majungu.
  
  Dunia wenye muali, ambao waichezeye;
  Dunia kipigo kali, huwakumba hatimaye;
  Dunia wakaja kuli, ?menipata nini miye?
  Dunia ina mizungu, tena yapika majungu
  
  
  Maswali
  (a) Je, mashairi haya mawili ni ya aina gani? Toa sababu.
  (b) Taja dhamira kuu katika kila shairi.
  (c) Kwa kutoa hoja zozote tatu linganua mashairi haya kiumbo.
  (d) Taja na uelezee nafsi-pokezi katika mashairi haya mawili.
  (e) Kwa kutolea mfano mmoja mmoja eleza matumizi ya mbinu hizi
  (i) Kweli –kinzani
  (ii) Mishata
  (f) Tambua idhini ya kishairi iliyo tumika katika neno ?Waichezeye"
  Na uelezee dhima yake katika utoshelezi wa kian ldhi.
  (g) Dondoa mfano mmoja mmoja wa mbinu ya tashihisi kutoka kwenye Mashairi yote mawili.
  (h) Andika ubeti wa tatu katika shairi la A kwa lugha nathari.
  (i) Eleza maana ya msamiati huu kama ulivyotu? nika katika vifungu hivi.
  (i) Inampiku.
  (ii) Makontena.

  Date posted: October 3, 2019 .    Answers (1)

• Eleza namna mwandishi wa kidagaa Kimemwozea alivyofaulu kutumia fani ya barua kwa kutolea mifano mitano. (Solved)
  

  Eleza namna mwandishi wa kidagaa Kimemwozea alivyofaulu kutumia fani ya barua kwa kutolea mifano mitano.

  Date posted: October 3, 2019 .    Answers (1)

• "...Sote ni wafanyikazi wa baraza. Kile linachochuma Baraza tunagawana sote." (Solved)
  

  Timothy Arege, Mstahiki Meya
  "...Sote ni wafanyikazi wa baraza. Kile linachochuma Baraza tunagawana sote."
  (a) Eleza muktadha wa dondoo hili.
  (b) Fafanua sifa tano za msemaji
  (c) Tunagawana sote ni kinyume ejia hali halisi. Thibitisha.

  Date posted: October 3, 2019 .    Answers (1)

• Pana jambo ninatukiya, kwangu hilo ni muhali, (Solved)
  

  SIPENDI KUCHEKA
  
  Pana jambo ninatukiya, kwangu hilo ni muhali,
  Kitenda naona haya, kujishusha yangu hali
  Sipendi unipe hidaya, sipendi kutenda hili
  Sipendi mimi kucheka
  
  Sipendi mimi kucheka, kuchekea mawi
  Sipendi na ya dhihaka, kwangu nyemi hiwi
  Sipendi kwa hakika, mwovu kistawika
  Halafuye nikacheka!
  Masikini akiteswa
  Yatima akinyanyaswa
  Mnyonge naye akinyonywa
  Sipendi hata ikiwa
  
  Unazo nguvu najuwa
  Ni hili sitatekezwa
  Mbona lakini nicheke, kwayo furaha?
  Na wewe ukajiweke, uli na siha?
  Na yatima ali pwek.e, wa anahaha?
  Amenyimwa haki yake, hanayo raha!
  Na moyo wangu ucheke, kwa ha ha, ha!
  Kucheka kwa kucheka Mimi katu sitacheka.
  
  MASWALI
  a) Shairi hili ni la aina gani? Thibitisha.
  b) Taj a sababu zinazomfanya mshairi asitake kucheka.
  c) Chambua umbo la shairi hili kwa kuzingatia ubeti wa mwisho.
  d) Tambua nafsineni na nafsinenewa katika shairi hili.
  e) Tambua toni ya shairi hili.
  f) Fafanua uhuru wa mshairi katika shairi hili.
  g) Andika ubeti wa pili kwa lugha tutumbi.
  h) Eleza maana ya msamiati ufuatao kama ulivyotumika katika shairi
  i) Mawi
  ii) Nyemi

  Date posted: October 3, 2019 .    Answers (1)

• Eleza hali ya shaka ya mambo inavyojitokeza katika hadithi ya shaka ya mambo. (Solved)
  

  “Shaka ya Mambo” (Farouk Topan)
  Eleza hali ya shaka ya mambo inavyojitokeza katika hadithi ya shaka ya mambo.

  Date posted: October 3, 2019 .    Answers (1)

• Eleza jinsi wanacheneo walivyotatua shida zinazowakumba. (Solved)
  

  Mstahiki Meya
  Eleza jinsi wanacheneo walivyotatua shida zinazowakumba.

  Date posted: October 3, 2019 .    Answers (1)

• "Mtu huvuna alichopanda, ukipanda pojo huwezi kuvuna kunazi." (Solved)
  

  Mstahiki Meya
  "Mtu huvuna alichopanda, ukipanda pojo huwezi kuvuna kunazi."
  a) Eleza muktadha wa dondoo hili.
  b) Anayeambiwa alisema nini baada ya kuambiwa haya?
  c) Thibitisha kuwa wanacheneo walipanda pojo.

  Date posted: October 3, 2019 .    Answers (1)

• Taja aina nne za hadithi. (Solved)
  

  Taja aina nne za hadithi.

  Date posted: October 3, 2019 .    Answers (1)

• Mtemi Nasaba Bora ni kielelezo cha viongozi wa kiafrika wanaondeleza uongozi mbaya. Jadili kauli hii. (Solved)
  

  Kidagaa kimemwozea
  Mtemi Nasaba Bora ni kielelezo cha viongozi wa kiafrika wanaondeleza uongozi mbaya. Jadili kauli hii.

  Date posted: October 3, 2019 .    Answers (1)

• Kwa kurejelea hadithi zozote tano katika Diwani Damu Nyeusi, jadili namna ambavyo wahusika wa kike wamesawiriwa. (Solved)
  

  Kwa kurejelea hadithi zozote tano katika Diwani Damu Nyeusi, jadili namna ambavyo wahusika wa kike wamesawiriwa.

  Date posted: October 2, 2019 .    Answers (1)

• "Hizi kurani zako ndizo zifanyazo nisije huku …" (Solved)
  

  Riwaya ya Kidaa Kimemwozea.
  "Hizi kurani zako ndizo zifanyazo nisije huku …"
  a) Eleza muktadha wa maneno haya.
  b) Eleza umuhimu wa mrejelewa katika dondoo hili kwenye riwaya.
  c) Eleza maisha ya msemaji yalivyokuwa kwa mujibu wa Riwaya ya Kidaa Kimemwozea.

  Date posted: October 2, 2019 .    Answers (1)

• "Leo ni siku, siku ya nyani kufa ambapo miti yote huteleza" (Solved)
  

  Damu nyeusi na hadithi zingine
  "Leo ni siku, siku ya nyani kufa ambapo miti yote huteleza"
  a) Eleza muktadha wa dondoo hili.
  b) Bainisha tamathali mbili za usemi zinazojitokeza katika dondoo hili.
  c) Huku ukitoa mifano, thibitisha maudhui sita ambayo yamejitokeza katika hadithi ya Damu Nyeusi na wanayoyaendeleza.

  Date posted: October 2, 2019 .    Answers (1)

• "Umenena ndipo ndugu yangu. Hiyo ndiyo tanzia ya Afrika huru." (Solved)
  

  Kidagaa kimemwozea
  "Umenena ndipo ndugu yangu. Hiyo ndiyo tanzia ya Afrika huru."
  a) Eleza muktadha wa dondoo hili.
  b) Ni nini sifa za mvuto zinazowaleta pamoja mzungumzaji na mzungumziwa.
  c) Tambua na ufafanue mbinu inayotumika katika dondoo.
  d) Kwa mifano mwafaka fafanua tanzia hiyo inayorejelewa katika dondoo.

  Date posted: October 2, 2019 .    Answers (1)

• Jadili mbinu zifuatazo kama zilivyotumika katika Mstahiki Meya. (Solved)
  

  Jadili mbinu zifuatazo kama zilivyotumika katika Mstahiki Meya.
  (a) Jazanda
  (b) Uzungumzi nafsia
  (c) Majazi
  (d) Methali
  (e) Taharuki

  Date posted: October 2, 2019 .    Answers (1)

• Eleza dhima ya lakabu kwa kurejelea hoja tano. (Solved)
  

  Eleza dhima ya lakabu kwa kurejelea hoja tano.

  Date posted: October 2, 2019 .    Answers (1)