1. Mke wangu wameshanipoka Ndugu zangu, wamedai ububu Wazazi kuzoea kunigombeza

HATIMA YANGU
1. Mke wangu wameshanipoka
Ndugu zangu, wamedai ububu
Wazazi kuzoea kunigombeza

2. Juzi mali lilimbikiza
Furaha lilitanda
Makanwa yalijaziwa
Hoi hoi ikawa desturi

3. Kilabu tulikwenda
Nyama tulichoma
Mahali tulizuru
Tuliteremsha!

4. Leo mambo yamenigeuka
Wao masahibu siwaoni
Matumbo yakaninguruma
Kama radi ya mvua

5. Nyumbani nimebaki pweke
Mke amenitoroka
Watoto wameparara
Skuli kugharamia
Imegeuka balaa belua

6. Ndipo nimeamua
Afadhali kitanzi badala ya balaa
Kumbe kupanga ndiyo maana
Maisha na waasia


(a) Eleza mambo muhimu yanayoelezwa katika shairi hili
(b) Fafanua sifa mbili za anayezungumza katika shairi
(c) Dondoa na ufafanue mbinu zozote mbili za lugha katika shairi hili
(d) Eleza maana ya:-
(i) Ndugu zangu wamedai ububu
(ii) Kumbe kupanga ndiyo maana

(a) (i) Amenyang’anywa mkewe
(ii) Wazazi wake wanamgombeza
(iii) Alipokuwa na mali marafiki walikuwa wengi. Alikuwa akiwapeleka marafiki klabu na
walifurahia pamoja wakichoma nyama.
(iv) Mwandishi hawaoni tena marafiki wote; wameshatoroka. Ana njaa na matatizo
mengi sana.
(v) Amebaki pweke, mke ametoroka na watoto wameparara. Mwandishi hawezi kulipa karo.
Sasa ameamua kujitia kitanzi

(b) (i) Mbadhirifu –a alitumia mali vibaya
(ii) Mpweke – Ndugu hawamsemezi anaishi upweke
(iii) Mpenda anasa =- Alikuwa akinywa pombe na kukaa sana klabuni

(c) (i) Msemo – Balaa belua
(ii) Jazanda – “Juzi” ni wakati uliopita ilhali ‘leo” ni sasa au wakati huu
(iii) Tashbihi – kama radi ya mvua

(d) (i) Ndugu zangu wamedai ububu – Ndugu zangu wamekataa kusema nami yaani hawanisemezi
kwa hali yangu mpya.
(ii) Kumbe kupanga ndiyo maana- Amegundua kuwa angepanga maisha yake tangu awali
atumie vizuri raslimali alizokuwa nazo badala ya kuzifuja

---

maurice.mutuku answered the question on October 9, 2019 at 06:27

Exams With Marking Schemes

• Grade 1
• Grade 2
• Grade 3
• Grade 4
• Grade 5
• Grade 6
• Grade 7
• Grade 8
• Grade 9
• PP1
• PP2
• Playgroup
• Form 1
• Form 2
• Form 3
• Form 4

Related Questions

• WAFULA KABILIANA NA KISU Ee mpwa wangu, Kwetu hakuna muoga, Uoga ukikufikia, huenda ni wa akina mamayo, Fahali tulichinja ili uwe mwanamme, Eewe mpwa wangu, kisu kikali ajabu ! Iwapo utatingiza... (Solved)
  

  WAFULA KABILIANA NA KISU
  Ee mpwa wangu,
  Kwetu hakuna muoga,
  Uoga ukikufikia, huenda ni wa akina mamayo,
  Fahali tulichinja ili uwe mwanamme,
  Eewe mpwa wangu, kisu kikali ajabu !
  Iwapo utatingiza kichwa,
  Uhamie kwa wasiotahiri.
  
  Wanaume wa mbari yetu,
  Si waoga wa kisu,
  Wao hukatwa kuanzia macheo hadi machweo,
  Wewe ndiye wa kwanza,
  Iwapo utashindwa,
  Wasichana wote,
  Watakucheka,
  Ubaki msununu,
  Simama jiwe liwe juu,
  Ndege zote ziangamie.
  
  Simu nimeipokea,
  Ngariba alilala jikoni,
  
  Visu ametia makali,
  Wewe ndiye wangojewa,
  Hadharani utasimama,
  Macho yote yawe kwako,
  Iwapo haustahimili kisu,
  Jiuzulu sasa mpwa wangu,
  Hakika sasa mpwa wangu,
  Hakika tutakusamehe, mwaka kesho unakuja.
  
  
  Asubuhi ndio hii,
  Mama mtoto aamushwe,
  Upweke ni uvundo,
  Iwapo utatikisa kichwa,
  Iwapo wewe ni mme,
  Kabiliana na kisu kikali,
  Hakika ni kikali!
  
  Kweli ni kikali!
  Wengi wasema ni kikali!
  Fika huko uone ukali!
  Mbuzi utapata,
  Na hata shamba la mahindi,
  Simama imara,
  Usiende kwa wasiotahiri
  
  
  (a) Hili ni shairi la aina gani ? Thibitisha
  (b) Ni nani anayeimba shairi hili na analiimba kwa nani ?
  (c) Toa ithibati kwenye shairi hili kuthibitisha kuwa msimulizi ana taasubi za kiume
  (d) Taja kwa kutolea mifano mbinu zozote nne za uandishi katika shairi hili
  (e) Taja shughuli zozote mbili za kiuchumi za jamii inayorejelewa katika shairi hili
  (f) Eleza kwa mifano, uhuru wa kishairi katika shairi hili
  (g) Msamiati ufuatao umetumika kwa maana gani katika shairi hili ?
  (i) Mbari
  (ii) Msununu
  (iii) Ngariba
  (iv) Uvundo

  Date posted: October 9, 2019 .    Answers (1)

• Sinisumbuwe akili, nakusihi e mwandani.Afya yangu dhahili, mno nataka amaniNawe umenikabili, nenende sipitaliniSisi tokea azali, twende zetu mizumuniNifwateni sipitali, na dawa ziko nyumbani?Mababu hawakujali, wajihisipo... (Solved)
  

  Sinisumbuwe akili, nakusihi e mwandani.
  Afya yangu dhahili, mno nataka amani
  Nawe umenikabili, nenende sipitalini
  Sisi tokea azali, twende zetu mizumuni
  Nifwateni sipitali, na dawa ziko nyumbani?
  
  Mababu hawakujali, wajihisipo tabani
  Tuna dawa za asili, hupati sipitalini
  Kwa nguvu za kirijali, Mkuyati uamini
  Kaafuri pia kali, dawa ya ndwele fulani
  Nifuateni sipitali, na dawa ziko nyumbani?
  
  Mtu akiwa hali, tumbo lina walakini,
  Dawa yake ni subili, au zongo huanoni
  Zabadili pia sahali, kwa maradhi yalo ndani
  Au kwenda wasaili, wenyewe walo pangani
  Nifwateni sipitali, na dawa ziko nyumbani?
  
  Mtu kwenda sipitali, ni kutojuwa yakini
  Daktari k’ona mwili, tanena kensa tumboni
  Visu visitiwe makali, tayari kwa pirisheni
  Ukatwe kama fagili, tumbo nyangwe na maini
  Nifuateni sipitalini, na dawa ziko nyumbani?
  
  Japo maradhi dhalili, kutenguliwa tegoni
  Yakifika sipitali, huwa hayana kifani
  Wambiwa damu kaliti, ndugu msaidieni
  Watu wakitaamali, kumbe ndiyo bunani
  Nifwateni sipitali, na dawa ziko nyumbani?
  
  Mizimu wakupa kweli, Wakueleze undani.
  Maradhiyo ni ajali, yataka vitu thamani
  Utete huku wawili, wa manjano na kijani
  Matunda pia asali, vitu vyae shamoni
  Nifuateni sipati, na dawa zi langoni?
  
  
  (a) Lipe shairi hili kichwa mwafaka
  (b) Mtunzi alikuwa na lengo gani alipotunga shairi hili
  (c) Mbona mshairi hataki kwenda hospitalini
  (d) Eleza umbo la shairi hili
  (e) Kwa nini mshairi alitumia ritifaa katika ushairi ?
  (f) Andika maana ya maneno haya kama yalivyotumiwa kwenye shairi :-
  (i) Dhalili –
  (ii) Azali-
  (iii)Sahali-
  

  Date posted: October 9, 2019 .    Answers (1)

• Umekata mti mtima Umeangukia nyumba yako Umeziba mto hasira ................... (Solved)
  

  SHAIRI ‘A’.
  Umekata mti mtima
  Umeangukia nyumba yako
  Umeziba mto hasira
  Nyumba yako sasa mafurikoni
  Na utahama
  Watoto Wakukimbia
  Mbuzi kumkaribia chui
  Alijigeuza Panya
  Akalia kulikuwa na pala
  Kichwani
  Mchawi kutaka sana kutisha
  Alijigeuza Simba
  Akalia na risasi kichwani
  Jongoo kutaka sana kukimbia
  Aliomba miguu elfu
  Akaachwa na nyoka
  Hadija wapi sasa yatakwenda
  Bwanako kumpa sumu ?
  Hadija umeshika nyoka kwa mkia
  Hadija umepitia nyuma ya punda
  
  
  SHAIRI ‘B’
  Piteni jamani, Piteni haraka
  Nendeni, nendeni huko mwendako
  Mimi haraka, haraka sina
  Mzigo wangu, mzigo mzito mno
  Na chini sitaki kuweka
  Vijana kwa nini hampiti ?
  Kwa nini mwanicheka kisogo ?
  Mzigo niliobeba haupo.
  Lakini umenipinda ngongo na
  Nendako
  Haya piteni ! Piteni haraka ! Heei !
  Mwafikiri mwaniacha nyuma !
  Njia ya maisha ni moja tu.
  Huko mwendako ndiko nilikotoka
  Na nilipofikia wengi wenu
  Hawatafika.
  Kula nimekula na sasa mwasema
  Niko nyuma ya wakati
  Lakini kama mungepita mbele
  Na uso wangu kutazama
  Ningewambia siri miaka
  Mingi.
  
  (a) Haya ni mashairi ya aina gani ? Toa saabu
  (b) Washairi hawa wawili wanalalamika. Yafafanue malalamishi yao
  (c) Onyesha jinsi kinaya kinavyojitokeza katika tungo hizi mbili
  (d) Ni vipi Hadija :-
  (i) Amekata mti mtima ?
  (ii) Amepita nyuma ya Punda
  (e) Toa mifano 2 ya uhuru wa mashairi kwa kurejelea mashairi haya
  (f) Kwa kurejelea shairi ‘B’ eleza maana ya:-
  (i) Mzigo
  (ii) Siri
  (iii) Kula nimekula
  (iv) Niko nyuma ya wakati

  Date posted: October 9, 2019 .    Answers (1)

• AZIZ : Ingia 46! Adams mbao Kenyatta, railways beba! 46 Adams mbao kenyatta, railways! SHIKU : Namba nane ngapi? AZIZ : Mbao ingia, blue. SHIKU : Nina hashuu. AZIZ... (Solved)
  

  AZIZ : Ingia 46! Adams mbao Kenyatta, railways beba! 46 Adams mbao kenyatta, railways!
  
  SHIKU : Namba nane ngapi?
  
  AZIZ : Mbao ingia, blue.
  
  SHIKU : Nina hashuu.
  
  AZIZ : Blue Auntie.
  
  SHIKU : Sina.
  
  AZIZ : Ingia. 46 Adams mbao, kenyatta railways gari bebabeba.
  
  AHENDERA : Mimi sinako shirini. Chukuako tu kumi.
  
  AZIZ : Dinga inakunywanga petrol mzee.
  
  AHENDERA: Kumi mingi.
  
  AZIZ : Haaya ingia twende. Driver imeshon twende.
  
  
  (i) Eleza muktadha wa mazungumzo haya
  (ii) Taja sifa sita za lugha iliyotumika katika mazungumzo haya

  Date posted: October 9, 2019 .    Answers (1)

• Eleza juhudi tano zinazotumika kukiendeleza Kiswahili (Solved)
  

  Eleza juhudi tano zinazotumika kukiendeleza Kiswahili

  Date posted: October 8, 2019 .    Answers (1)

• Bw. Mosuka : Mheshimiwa spika, naichukua fursa hii kuipinga hoja iliyowasilishwa na mbunge wa Mahira, mheshimiwa Kochaberi kuhusu suala la kuavya.... (a) Hii ni sajili gani? (b) Eleza... (Solved)
  

  Bw. Mosuka : Mheshimiwa spika, naichukua fursa hii kuipinga hoja iliyowasilishwa na
  mbunge wa Mahira, mheshimiwa Kochaberi kuhusu suala la kuavya....
  (a) Hii ni sajili gani?
  (b) Eleza sifa za mazungumzo ya sajili hii

  Date posted: October 8, 2019 .    Answers (1)

• A : Ohh, dada NaomiB : Dada Ruth (anamsogea kwa bashasha wanakumbatiana). Ahh Mungu asifiwe!A: Asifiwe sanaB: Ehh dadangu, miezi ...mingi...sijakuonaA: dada wee...Nilitumwa huko kusini... (Solved)
  

  Soma mazungumzo yafuatayo kisha ujibu maswali :
  
  A : Ohh, dada Naomi
  B : Dada Ruth (anamsogea kwa bashasha wanakumbatiana). Ahh Mungu asifiwe!
  A: Asifiwe sana
  B: Ehh dadangu, miezi ...mingi...sijakuona
  A: dada wee...Nilitumwa huko kusini ...Kuwahubiria watu injili (mtuo mdogo)singeweza kukata...
  B: Ehh, usiwe kama Yona
  A: Habari ya siku nyingi?
  B; Nzuri Mungu bado ameendelea kunibariki
  A: Amen!
  B: Nimeendelea kuiona neema yake
  A: Amen! Asifiwe Bwana
  B: Halleluya
  A: Ni Mungu wa miujiza!
  B : Amen. Hata nami nimeona neema yake
  Bado niko imara katika wokovu katika siku hizi za mwisho
  A : Amen !
  B : Ni Mungu wa ajabu kweli !
  A : Nilikumbana na matatizo lakini nikategemea sala
  Kama Paulo na sila… Na nikashinda (anatua). Sikuweza kumpa shetani nafasi…maana
  ameshindwa
  B : Ameshindwa kabisa
  
  
  (i) Hii ni sajili ya wapi ? Fafanua
  (ii) Taja na ueleze sifa za sajili hii
  (iii) Taja na ueleze mambo mawili muhimu yaliyosaidia katika maenezi ya Kiswahili
  Afrika mashariki na kati

  Date posted: October 8, 2019 .    Answers (1)

• Niaje wasee! Ma-holiday ndizo hizo tena. Najua ma-mission ni mingi! Lakini jo, mambo imebadilika ! Ni kubaya maze. Usifikirie kila kitu unaona ni reality, ukadhani ni... (Solved)
  

  Soma kifungu kifuatacho kisha ujibu maswali yanayofuata:-
  
  Niaje wasee! Ma-holiday ndizo hizo tena. Najua ma-mission ni mingi! Lakini jo,
  mambo imebadilika ! Ni kubaya maze. Usifikirie kila kitu unaona ni reality, ukadhani ni gold !
  Hiyo siyo real life maze ! Round hii maze ni ‘‘Ku-chill!’’ Usipige ma-stunts zingine zitakuacha uki-regret later! NI POA KU- CHILL au aje maze?
  
  
  a) Bainisha rejista ya mazungumzo haya
  b) Kwa kurejelea kifungu andika sifa za rejista hii.
  c) Kwa nini watu hutumia lugha zaidi ya moja.
  d) Orodhesha hatua tatu zinazoweza kuchukuliwa kusuluhisha matatizo yanayokumba Kiswahili nchini.

  Date posted: October 8, 2019 .    Answers (1)

• Fafanua changamoto tano zinazozuia maenezi ya haraka ya lugha ya Kiswahili (Solved)
  

  Fafanua changamoto tano zinazozuia maenezi ya haraka ya lugha ya Kiswahili

  Date posted: October 8, 2019 .    Answers (1)

• Fafanua mikakati mitano inayoweza kuchapuza kukua na kuenea kwa kiswahili nchini Kenya (Solved)
  

  Fafanua mikakati mitano inayoweza kuchapuza kukua na kuenea kwa kiswahili nchini Kenya

  Date posted: October 8, 2019 .    Answers (1)

• Uchunguzi uliofanywa umeonyesha kuwa anasumbuliwa na uto mwingi mwilini. Uto unaweza kudondoshwa kwa kufanya mazoezi, kupunguza ulaji wa vyakula vya wanga na hata protini. Protini... (Solved)
  

  Soma kifungu kifuatacho kisha ujibu maswali yanayofuata
  
  Uchunguzi uliofanywa umeonyesha kuwa anasumbuliwa na uto mwingi mwilini. Uto unaweza kudondoshwa kwa kufanya mazoezi, kupunguza ulaji wa vyakula vya wanga na hata protini. Protini iwapo nyingi mwilini hugeuzwa kuwa glukosi ambayo huhifadhiwa mwilini. Hii huwa msingi wa unene pia ambao unahatarisha afya. Jamaa yake aliyeaga dunia alikuwa mgonjwa wa bolisukari ambayo inaweza kurithishwa. Kimsingi, lazima awe na welewa bora kabisa wa lishe. Mwenzake naye aliathiriwa na aflatoxins zilikuwa kwenye chakula alichokula.
  (a) Sajili hii inapatikana wapi? Kwa nini?
  (b) Taja sifa zinazohusishwa na sajili yenyewe

  Date posted: October 8, 2019 .    Answers (1)

• Lugha ya kiswahili inakabiliwa na matatizo mengi sana. Yataje na kuyaeleza. (Solved)
  

  Lugha ya kiswahili inakabiliwa na matatizo mengi sana. Yataje na kuyaeleza.

  Date posted: October 8, 2019 .    Answers (1)

• Saidi : Hallo............Hallo....Huyo ni Bw. Mohamed?Mohamed : Ndio...uko wapi...Saidi : Shuleni...sasa...ulinifikishia ujumbe?Mohamed : La. Parade ilikuwa imehitimishwaSaidi : Sina credit. Nipigie tafadhali.Mohamed : Sina... (Solved)
  

  Isimu Jamii
  
  Saidi : Hallo............Hallo....Huyo ni Bw. Mohamed?
  Mohamed : Ndio...uko wapi...
  Saidi : Shuleni...sasa...ulinifikishia ujumbe?
  Mohamed : La. Parade ilikuwa imehitimishwa
  Saidi : Sina credit. Nipigie tafadhali.
  Mohamed : Sina pia, nitatuma sms
  Saidi : Iwe saa hii eh?
  Mohamed : Baada ya dakika tano
  Saidi : Good day
  Mohamed : Welcome
  
  (a) Taja na uthibitishe sifa zinazojitokeza katika mazungumzo haya
  (b) Eleza sababu za wazungumzaji kutumia mbinu zifuatazo katika mazungumzo yao
  (i) Mdokezo
  (ii) Lugha mseto
  
  

  Date posted: October 8, 2019 .    Answers (1)

• Nomino zifuatazo ni za ngeli gani? i) Nzi ii) Soksi (Solved)
  

  Nomino zifuatazo ni za ngeli gani?
  i) Nzi
  
  ii) Soksi

  Date posted: October 8, 2019 .    Answers (1)

• Bainisha aina za shamirisho katika sentensi ifuatayo Soroveya atapimia wanunuzi viwanja. (Solved)
  

  Bainisha aina za shamirisho katika sentensi ifuatayo
  Soroveya atapimia wanunuzi viwanja.

  Date posted: October 8, 2019 .    Answers (1)

• Changanua sentensi ifuaatayo kwa kielelezo visandu. Mwanafunzi aliyeleta kitabu chake amepongezwa (Solved)
  

  Changanua sentensi ifuaatayo kwa kielelezo visandu.
  Mwanafunzi aliyeleta kitabu chake amepongezwa

  Date posted: October 8, 2019 .    Answers (1)

• Eleza na udhibitishe kwa mfano, matumizi mawili ya tu. (Solved)
  

  Eleza na udhibitishe kwa mfano, matumizi mawili ya tu.

  Date posted: October 8, 2019 .    Answers (1)

• Kanusha sentensi hii;- Ukionana naye mwambie aje anione. (Solved)
  

  Kanusha sentensi hii;-
  Ukionana naye mwambie aje anione.

  Date posted: October 8, 2019 .    Answers (1)

• Andika sentensi ifuatayo katika wingi wa udogo.Mtu mchoyo hamfai mwingine kwa vyovyote vile. (Solved)
  

  Andika sentensi ifuatayo katika wingi wa udogo.
  Mtu mchoyo hamfai mwingine kwa vyovyote vile.

  Date posted: October 8, 2019 .    Answers (1)

• Andika kinyume cha sentensi ifuatayo. Juma ameinjika chungu mekoni. (Solved)
  

  Andika kinyume cha sentensi ifuatayo.
  Juma ameinjika chungu mekoni.

  Date posted: October 8, 2019 .    Answers (1)